Nezaket Evde Öğrenilir

Geçen hafta yazımı, "Nezaket, kişinin ruhen olgunlaşmasının bir sonucu ve dışa yansımasıdır. Bu olgunlaşma ise büyük oranda ailede atılan temel ile mümkündür." diyerek bitirmiş; duyarsızlaşan, kabalaşan, kuralsız davranmayı alışkanlık haline getiren, ilişkilerinde giderek daha kırıcı olan ve sonrasında şiddete başvurmaktan çekinmeyen bir toplum olduğumuzdan hareketle bunun nedenlerine değinmeye çalışmıştım.

Adeta giderek ruhumuz kirlenmekte, bulaşıcı ve ölümcül bir virüs ilişkilerimizi zehirlemekte. Öyle ki geçen hafta bir üniversitemizde, toplumun dini ve dinî değerleriyle alay edip bunu bir eğlence aracı olarak gören sapkın anlayışın bir örneğine daha şahit olduk.

Peki, bu hastalığın ilacı ne? Bu bulaşıcı virüsten nasıl kurtulabiliriz?

Aslında bunun basit bir yolu var. Öyle bir aşı geliştirilmesine ve virüse etkili bir ilaç bulunmasına gerek yok. Yani beklemeye gerek yok. Bu ilaç; görgü ve nezaket... Yani hoşgörü ve incelik kültürü...

Çare görgülü (saygılı), hoşgörülü, nezaketli bir yaşam biçimini benimsemek...

Dünyayı daha yaşanabilir hale getirmek ve insanlarla hoşça geçinebilmek için yapabileceğimiz en iyi şey, topyekûn bir saygı, hoşgörü ve nezaket kültürü geliştirmek...

Yorulan ruhlarımıza nefes aldırmak için lazım olan şey, nezaketi hayatımızın merkezine almak...

Çünkü nezaket bir yaşam biçimidir. Bu kültür, çocukluktan itibaren aile içinde kazanılır ve yaşam boyu ilişkilerimizi şekillendirir.

Çünkü nezaket ailede öğrenilir.

Peki, aile içinde bu kültürlenme nasıl sağlanacak? Ebeveynlerin bu konuda yapması gerekenler nelerdir?

Öncelikle anne-baba ve aile büyükleri görgü ve nezaket konusunda çocuklarına örnek olmalıdır. Bu örnekliğin hane içerisinde olduğu gibi hane dışında da devam etmesi, bu konudaki hassasiyetin başkalarıyla olan ilişkilere de yansıması, kısaca davranışların tutarlılığı çocuğun karakterinin şekillenmesi açısından çok önemlidir.

İkinci olarak; çocuklara görgü yani genel saygı kuralları öğretilmelidir. Çocukların kurallara uygun bir tutum ve davranış geliştirebilmesi amacıyla önce örnek davranışlar yoluyla, ilerleyen dönemlerde bilişsel düzeye uygun olarak da kavramsal olarak temel davranış bilgisi olan görgü hakkında açıklamalar yapılmalıdır.

Üçüncü olarak; kurallı yaşamaya alışan (görgüyü öğrenen) çocuklara önce nezaket kavramı, ardından da görgü ve nezaket arasındaki fark öğretilmelidir. Kavramsal ve davranışsal olarak görgü ve nezaket arasındaki ayrımın yapılması, çocuğun kurallı davranış boyutundan içselleştirilmiş davranış (nezaket) boyutuna geçebilmesi açısından çok önemlidir.

Son olarak da çocukların kurallara uygun bir davranış geliştirmesi ve ilişkilerinin odağına içselleştirdiği nezaketi alabilmesi için anne-baba ve aile büyüklerinin nezaket kültürünü tüm yaşamlarına yaymaları gerekmektedir. Bu noktada anne-baba başta olmak üzere aile büyüklerinin örnekliği çok önemlidir.

Aile ilişkilerimize ve çocuk yetiştirme biçimlerine baktığımızda ise özgürlüğü kuralsızlık sayan, terbiyeyi çocuğun yeteneklerinin köreltilmesi, rekabeti bencillik olarak gören; çocukluğunu yaşasın diyen, çocuğu hayata değil sınavlara hazırlayan bir çocuk yetiştirme pratiğimiz var.

Bu pratik de çocukların görgü ve nezaketi öğrenmelerini engelliyor. Bu pratik, hoyratlığın sinsice hayata yerleşmesine neden oluyor. Dahası, anne-baba kurallı yaşamı ve nezaketi bir ihtiyaç olarak görmüyor. Ev içerisindeki bazı davranışları anne-babasına karşı saygısızlık olarak görmeyen çocuk, başkalarıyla ilişkilerinde de aynı şekilde hoyrat davranıyor.

Oysa âdâb-ı muâşeret (görgü ve nezaket); ailede model alma ve aile içi eğitim yoluyla kazanılan bir tür toplu yaşama disiplini ve buna dair pratik bilgidir. Bu nedenle anne-babanın evdeki kuralsız ve hoyrat davranışları, çocukları da kuralsızlığa ve nezaketsizliğe sevk etmektedir. Ev içinde rahat oturmak, yatmak, yayılmak, giyinmek ve konuşmak insanları ev dışında ve sosyal ilişkilerinde de rahatlığa alıştırmaktadır.

Bugün görüyoruz ki kuralsızlığın, kabalığın, hoyratlığın, nezaketsizliğin başladığı yer evlerimiz... Oysa evlerimizde bir düzen ve ihtimam olmalı. Görgü ve nezaketin mutfağı evlerimiz olmalı. Nezaket evlerimizden dışarı taşmalı.

Özetle görgü ve nezaket; ailede mutluluğun mayası, okulda müfredatın bir parçası, iş hayatında ise biçimsel ilişkilerin tedavi edici bir aracı olmalı. Olmalı ki böyle bir ortamda gözlerini yaşama açan, büyüyen, kişilik ve karakteri şekillenen çocuk, iliklerine kadar işleyen bu nezaket kültürü sayesinde yaşamı boyunca insan ilişkilerinde ve iletişimde başarılı olabilsin.

Unutmamalı ki anne-baba açısından gerçek başarı, çocuklarına böyle bir kültürü kazandırabilmektir. Çocuklarının geleceği için yapabileceği en büyük yatırım, ailede bir nezaket kültürünü oluşturabilmektir.

Unutmamalı ki nezaket; hoyratlığın ve şiddetin ilacıdır.

18.05.2022